By DON J. PAGUSARA
Davao Today
Amidst the raging militarization in the countryside, our farmers under the MASIPAG (Makabayan Syentipiko Para sa AGrikultura) Movement have been sweating it out to produce the foods that our population is supposed to be eating every day.
The MASIPAG Movement has gone a long way in its mission to retrieve and revive the rice varieties that used to be the day- to- day staple food on the table of our citizenry long before Marcos’ Green Revolution invaded our farmlands and turned them into a green mantle of false hopes of deliverance from penury and peonage.
The Martial Law regime of Marcos was the hated culprit that opened our vast lands to the grandiose plan of lies and deceit imposed by the American imperialists. As a matter of fact, the so called “green revolution” emaciated our fertile lands, exposing them to the hazardous effects of pesticides and fertilizers and other chemicals imported from imperialist countries.
Ang Oktubre 3, 2013 usa ka halandumong adlaw para sa magbabaol nga nagtamod ug nagpatuman sa damgo nga mosanay unta ang paagi sa pang-uma nga pinasikad sa hilwas, siyentipiko ug makitawhanon sistema.
Usa ka Organic Foods Festival ang gilunsad didto sa Philippine Women’s College (PWC) auditorium nga gipasiugdahan sa MASIPAG, METSA Foundation ug sa PWC mismo. Giapilan kini sa lainlaing pundok sa mga magbabaol sa lainlaing dapit saMindanao. Kining maong mga pundok sa mga mag-uuma mao ang nagtamod ug nagpatuman sa sistemang gipasiugdahan ug gipalapnag sa MASIPAG — ang Organic Farming.
Sulod sa kapin kun kulang duha ka dekada, namunga ang mga panlimbasog sa Kalihokang MASIPAG. Ang mga matang sa humay nga karon gipasanay sa MASIPAG ginatawag og Organic Rice. Apan wala lang kini maglangkob sa humay ug mais, kundili hasta sa tanang pananom nga nagahatag og bungang kalan-on sa katawhan.
Dalaygon uyamot ang tahas nga gitaak sa MASIPAG. Mibunga ang ilang panlimbasog bisan pa man sa mga sabotahe nga gihimo sa mga kaaway sa katawhan nga buot buta-an sa kamatuoran mahitungod sa hilwas ug himsog nga pang-uma.
Ang MASIPAG maoy usa ka kalambigitan sa mga grupo sa mag-uuma, mga siyentipiko ug non-government organizations (NGOs) sa Pilipinas nga nagtinguha sa pag uswag sa kalidad sa kinabuhi sa mga mag-uuma pinaagi sa ilang pagkontrolar sa mga binhi, teknolohiyang agrikultura ug kalambigit nga kaalam ug kahibalo.
Sa maong Festival, nga gitambongan sa mga grupong makinasudnon ug mga personaheng naglaban sa interes sa mga mag-uuma, milungtad og usa ka adlaw lamang. Gipasunding ang nagkadaiyang mga kalan-on gawas sa organic rice, sama sa mga kinapsulang dulaw, pinulbos nga ilimnong dulaw ’ilimnong ‘calabash’ ug uban pa. Naggikan ang maong mga exhibit sa lagyong lugar sa Cotabato, sa Amihanang Mindanaw, ug lakip na ang Zamboanga peninsula.
Sa programang gatuhog sa mga takna sulod sa usa ka adlawng Festival, adunay mga pakigpulong gikan gayod sa han-ay sa mga mag-uuma.– mga mag-uuma nga sa ilang buhing kasinatian nakangkon nag di-matumbasang kaalam ug kahanas sa batakang proseso sa pamaaging “organic farming”.
Usa ka dalaygong katikaran sa programa mao ang pagpatambong sa mga estudyante sa PWC uban sa paglaom nga mahigmata sila sa nanghitabong kalihokan sa katilingbang panguma ug agrikultura sulod sa atong nasod.
Usa ka “Pasidungog-Dayeg” ang namugna ning kolumnista nga nag bayaw sa kabayanihan sa hut-ong mag-uuma nga maoy nagpabungag kalan-on sa tibuok katawhan sa nasod:
PASIDUNGOG SA MAGBABAOL
Magbabaol. . .! Mag-uuma. . .!
Nahimugso ka nga ang gilampin kanimo
sa imong mapinanggaong inahan dili nuog,
kundili hapuhap sa kubalong palad ug damgo
nga gilabyog sa iyang umog -sa-luhang mga mata
ngadto sa mga darohan sa kapanganuran!
Gisapwang niya ang imong pahiyom ug gidaitol
sa iyang mga ngabil. . .nga kaganiha nagyamyam og
pangamuyo nga tultulan unta imong mga lapalapa
ngadto sa umaabot, ug dan-agan imong mga adlaw
sa unahan . . .sa unahan diin labong ang mga kogon ug bugang nga kanunayng gibaid sa hangin ug ulan,
mohiwa-hiwa sa imong mga pulong ug awit
sa kapid-an ka mga gumonhap ug kasakit !
Ug gipakli niya ang mga takna sa matag adlaw,
mga higayon sa matag buwan, mga hitabo sa matag
panahon . . . hangtod nahidangat ka sa pilapilan ug
gikarmot sa imong mga kamot ang lapokong basakan
gisudlay sa imong panimpalad ang di-maisip nga kakulian.
Ang mga binhi sa damgo ug pangandoy nga gipabalon
sa imong inahan makugihon mong gitisok sa tabunok
nga yuta, hangtod kini nanalingsing ug nanaha!
Ang huyuhoy nga matag karon ug unya mosaghid sa ilang balbangaang mga bunga magbaguod paglukdo sa ilang alimyon ngadto sa mga lagkaw, mga buos ug mga payag.
Kahumot sa mga pinipig ug mga mais-inanag.
Apan. . .apan. . .apan. . .mikatap ang daghang “apan”
sa katilingban nga gipahinungdan sa imong kakugi
ug mga pangindahay! Nagliot-liot sa silong sa mga uhay
ng lainlaing mga peste ug salot sa gi-amomang Yuta!
Gibuho-buhoan ang mga pungango sa damgo, mga lindog
sa tulumanon ug pasiugda para sa kabulahanan sa tanan!
Gidasnan sa mga tamparos ug mga sipa sa kapanahunan!
Mipahamtang sa iyang silot ug balos si Nanay Kinaiyahan!
Ug ikaw, magbabaol! Ikaw mag-uuma!
Sa imong pagka sinikmahan sa palad!
Sa imong pagka tinamay sa kapalaran!
Sa imong pagka dinaugdaog ug linupigan,
duna ka bay gikadangpan? Gisapupo ba
ang imong kaugmaon sa dihang nahitakilpo ka
sa Yuta nga imong gibisibisan sa imong kahago,
gipalipang sa imong bililhong singot, luha ug dugo?
Wala. . .Wala! Gipasagdan ka nga mamupho sa mga lugas
sa kahiagoman nga misiaw sa imong kapalaran!
Nagpunsisok ang mga sagbot ug hugaw sa kaalautan
nga sa imong nagkagidlayng mga takna, pastilan!
dili na gayod maato og kahig! Ug sa imong kahupong
sa kagutom nga gikatawa, kauhaw nga migitik sa pangisip,
Gihimo mong kalan-on sa imong gusbatong lamesa!
Magbabaol! Bangon ug barog gikan sa pagkalup-og!
Misiyagit imong tanlag dinha sa imong kahiladman !
Giugkat ang damgong gipabalon sa imong Inahan,
giputos mo sa lunhawng dahon sa Bag-ong kahimatngon,
Bag-ong mga pasiugda, Bag-ong mga panikay-sikay!
Gisuling mo ug gisubayg balik ang mga dalandalan
sa nangaging mga paninguha — nanglabayng mga kutsitsa!
Gi-usisa ang mga gamot sa napakyas nga mga damgo: Aha!
Dili sa pinilakang bandihado mapaabot ang kalingkawasan!
Dili ang danglog nga mga palad ug kuyamoy sa Kagamhanan
Ang kapyotanan sa imong kaluwasan ug kagawasan. . .
Kundili sa pinuga nga duga sa imong alimpatakan
Nga mangahas pagpudyot sa bonbon nga gibilin sa mausikon,
Gilud-an sa mga yam-angan sa mga tinubdan sa kinaiyahan!.
Gisapupo mo ang Bag-ong Kaamgohan — ang Kamatuoran:
Ang yinam-irang magbabaol. . .ang sinikmahang mag-uuma
May katakos paghagkom ug pag-umol ning bonbon sa yuta
Aron kini mamahimong iskultura sa inantigong kaalam ug Pangartiyo, mamahimong bulawanong halad . . .ihikyad
Dinha sa Alampoanan sa Pakigbisog — isip pahalipay
Ug pasidungog sa hinigugmang Inahang Yuta!
Dalaygon ka Magbabaol! Dalaygon ka Mag-uuma!
Giukab mo ang hunit nga panit sa kayutaan!
Gitaklapan mo sa dinagaang sa imong gugma,
Gilimisan sa adlaw-adlawng buhos sa imong kaalam,
Giugmad sa bakyaw sa imong kusog sa pakigbisog!
Ug latas sa liku-likong dalan sa kasaysayan namugna
Ug nalalik ang mabihagong dagway sa Buhilaman!
Ting-ani na usab. Ting-sanggi na usab.
Apan dili kini mao ang naandan nga mga bunga
nga gipakatap sa kayutaang gihubsan sa iyang kahimsog!
Dili kini ang karaang mga humay ug mais nga nanuyhakaw
sa kaambong sa mga limbong ug lingla sa mga imperyalista!
Mga bunga kini sa kaalam, kakugi ug pakigbisog
sa mga tinuod nga nagpangga sa kahilwas ug kahimsog
sa mga kinabuhi sa kalibotan — buhing Yuta, buhing Tubig,
buhing Hangin, ug Buhing Lintunganay sa Kinabuhi — dugokang sumbanan sa pagpakabuhi: lunsay, tim-os, hilwas
pinasikad sa mithing kinaiyanhon , teknolohiyang makitawhanon!
Mabuhi ang mga Magbabaol sa katilingbang Pilipinhon!
Mabuhi ang tanang magbabaol sa tibuok kalibotan!
don pagusara
oktubre 1, 2013
