Misarap si Haribon ilawom sa landong sa bagang panganod hangtod midangat sa nagbuntaog nga bungtod sa Pantaron. Mitugdon siya sa naandan na kaayo niyang habog nga sanga sa pinuy-anang lawaan nga nagdungaw sa bung-aw diin sa ubos niini nagdahunog ang dakong salog nga tuburan sa katubigan sa halos tibuok kapatagan ug kawalogan sa Dakong Pulo.
Ginaya-naya ni Haribon ang iyang isipan ug balatian nga giharian sa kaligutgot sa iyang pakigharong kang Bakunawa. Gitalikdan niya ang paghunahuna kang Bakunawa ug gisangpit sa iyang balatian si Mandalangan. Gihagpat niya ang mga higayon kanus-a nakiglambigit siya sa mga halangdong sugo ni Mandalangan. Usa kanila si Tolalang, ang bantugang bagani sa mga Manuvu.
Gikahibagat niya si Tolalang samtang nagpautaw-utaw siya sa iyang damgohanong paglibudsuroy sa kalangitan, usa ka tugnawng buntag sa ting-amignon…Giawit sa iyang kalag ang damgo sa Kalinaw ug Kausaban nga taudtaod nang nagluklok sa iyang kahiladman.
HARIBON
Hahahay . . . katam-is pagpuy-an sa Inahang Yuta
Nga ang kalikopan gilirongag mga dayan nga nagahadla
Mga mabulokong bulak sa mga tanaman ug kasagbotan,
Mga kahoy nga sa mga bunga gikapyot-kapyotan.
Gihapuhap kining kalag nga gisanapag kabalaka,
Kakulba’g katahap nga basin ang damgo mapurnada
Dugay-dugay na ra ba kining akong gitan-o . . .Oy!
Duyan! Naglupad nga daw langgam nga maigmat?
May sakay nga tawhanong nilalang! Manggugubat?
Kaaway? Apan nagasenyas nga buot makighimamat!
Ay, bathala sa hangin! Si Tolalang, ang Baganing Alamat!
Tolalang! Baganing alamat! Manggugubat nga tinahod!!
Nganong nasalaag ka ba ning lawod sa mga panganod
TOLALANG
Oyuyuyoy! Madagaynong buntag, Talahurong Haribon!
Nabaniog sa tibuok Pulo ang kadaogan mong naangkon;
Nagsaulog ang kalibotan sa mga bathala ug katawhan
Nga naglaom sa pagpahigayon sa damgong tinan-ogan.
Gidawat ni Mandalangan ang imong handom nga gisangyaw,
Ang kapid-an ka siglong damgo sa kaangaya’g kalinaw.
Duyog tanang Sugo sa halangdong Bathala sa Gubat
Nga maghawan og dalan sa hinabing imong giaghat.
HARIBON
Kon mao kana, sugdan dayon nato ang tukmang ritwal
Sa mga tulunggon mopatugtog, sa mga agong mopadibal!
Tanang pak-an mokapakapa, tanang upat-tiil mokoratsa,
Tanang nilalang dagko’g gagmay maghugyaw sa kasadya!
Sultihi tanang Sugo ni Mandalangan gikalipay kog dako
Ang gitugbang nilang kadasig ug king atong paghinagbo,
Kay kinsa pa may magtambayayong para sa kalinaw
Kondili ang mga sinalikway nga sa hustisya gihidlaw.
TOLALANG
Naa lang koy gamayng hangyo kanimo, Haribon:
Unta magmatngon ka kanunay ug magmabinantayon.
Kay daghan mga alagad ni Bakunawa diha sa Danaw
Nga sa imong kapakyasan o kapildihan naglaraw.
Basin mahitumpawik ka sa hingpit nga kaalaotan
Ug mapurnada tanang tinguha nato sa kausaban.
Ayaw gayod pagsalig anang tulo ka dagkong sawa;
Ang naandan raba nilang menu ‘sabotaheng kugeta’.
HARIBON
Pasagdi lang ko sa akong kaugalingong diskarte.
Kanang Tres Sawahes dili na kanako maka-arte. . !
TOLALANG
Basta ipadayon gayud nato ang ‘Pispis Hinabis’,
Kay mao ray makapasutoy sa ‘gras-an-lasang-pis’.
Kaming mga Sugo maoy bahalang magpahiluna
Sa ‘reporma-ta-tano’ ug sa Kinaiyahang idepensa.
HARIBON
Karong ting-tanom angayng mapugas na dayon
Aron pag-abot sa ting-amihan ato nang anihon.
Tanang molupyo mobatig kadasig ug pag-uswag
Ang Dakong Pulo moalimbukad sa kaanyag.
TOLALANG
Ayaw gayud Talahurong Haribon paglugaki
Ang paghawid sa kausabang imong gipanganti.
Hibaloi nga mao ra kiniy kabiling molungtad
Ug masinati sa mga kaliwatang puhon mobukhad.
Daghan kaayong salamat Talahurong Haribon
Sa papagpa-ambit sa imong kaalam ug panahon.
Manamilit na ko ug hangtod sa sunod panagkita,
Hinaot buligan ka sa mga diwata’g tanang bathala..!
HARIBON
Salamat usab kanimo, Halangdong Tolalang!
Isangyaw sa tibuok wanang ang balitang malipayon.
Ang imong mga pulong isipon kong hinagibang
Akong malanit ug magamit sa tukmang higayon.
Hamiling nilalang nga naghambin hamiling mithi.
Dili ko ang hikalimtan kaalam nga imong gibinhi.
Ay, andamon ko na ang mga tahas nga angay—
Kahimtang sa Dakong Pulo aninawon kanunay.
Unahon ko paghinubay ang kalihokan sa Danaw.
Yuna. . .morag naay kalasikas nga akong napaminaw
Sa kabaybayonan nga naglikos sa alamatnong linaw:
Mga panon sa mga iro ug mga halas nanagyagaw. . .?
Akong hilom nga panid-an kining kalihokang
Gililong kanako sa Tres Sawahes kong gisaligan.
Unsa kahay mahimong kahimposan nining tanan?
Ah, masayran ko kon kaayohan ba o kadaotan. . .
[Sumpayan pa]
SEED OF DREAMT PEACE
Haribon sweeps down beneath the thick clumps of clouds and glides towards Pantaron mountain. He then alights on the high branch of his wonted Lawaan Tree abode towering atop a cliff that drops steeply down a great river, the source of the waters of practically the entire plains and valleys of the Big Isle.
He soothes his mind and heart since perturbed by his verbal tussle with Bakunawa a few moments past. He soon banishes from his mind all thoughts about his encounter with Bakunawa and summons memories of his association with the knights of the war god Mandalangan. One of them was Tolalang the mighty warrior of the Manuvu.
He met Tolalang once while he was cavorting with the winds in the skyworld in one of his odysseys, one chilly morning of a rainy season. His heart was singing the dream of Peace and Change nested for quite a time in his interiority.
HARIBON
Hahahay . . .how sweet to be in one’s native lifeworld!
And the world is full of scenic décor that delights you—
Flowers of magical colors in grasslands and garden spots,
Trees with boughs drooping heavy with luscious fruits.
How they soothe my soul weighed down by cares and pain,
Anxieties and fears lest the precious dream disappears,
Long has it been nurtured in my breast to frui . . . Oh!
Wazdat. . .?
A wicker hammock?! Flying high like a blithesome bird?
And a human creature for a pilot passenger! A warrior?
An enemy? But he is signalling a gesture of friendship!
Oh, god of winds! It’s Tolalang, the legendary knight!
Tolalang! Mythic Manuvu warrior! A bagani adored!
Why—lost? Drifted astray in the great sea of clouds?
TOLALANG
Oyuyoy! Glorious morning, most Honorable Haribon!
Your name and voice resound in the whole Island!
All the deities and people in the garden of the gods
Are feting and hope for the installation of your dream!
Mandalangan has hearkened to your proclaimed wish,
The centuries-old dream of social equality and peace.
All the knights of Mandalangan join in the pilgrimage
To blaze the trail towards the peace dialogue you seek.
HARIBON
If that is so, then let the apt ceremonial event begin..!
Play the musical tulonggons and beat the agongs..!
Let the winged flap their wings, the four-legged dance!
All creatures big and small chant loud in rejoicing!
Tell the Knights of Mandalangan I am much heartened
By their show of enthusiasm and by this our meeting.
For who else would band together in search of peace
If not the poor and oppressed, of justice long denied.
TOLALANG
Let me just make this one request, my Honorable Sir:
In the function of your office, always be on guard.
For in Danaw hosts of Bakunawa’s hacks abound
Who never pause in their evil scheme to destroy you.
Might you fall into the pit of total loss and damnation
And all our age-old dream for change shall go to naught.
Never issue trust and faith in the three Anacondas!
Their fave menu for all occasions: sabotaheng kugeta.
HARIBON
Just leave me alone with my own mettle and acumen
Those Tres Sawahes cannot outsmart me with their wiles!
TOLALANG
Our prime concern must we heed – the ‘Pispis Hinabis’
The sole warranty to install a ‘just-and-lasting peace’.
From our end, we the Knights shall insure the advance
Of ‘reporm-ta-tano’ and the preserve of Mother Earth.
HARIBON
And now at this planting season let us hurry the sowing
Lest the northwind promptly comes with its harvest hauls!
And all the farm dwellers of the land shall have their fill,
And the Big Island shall manifest in all its splendor.
TOLALANG
Please, Honorable Sir, don’t ever loosen your mighty grip
On the long-mandated Change that you have pledged
Take heed ‘tis the only legacy that will last through time,
The only taste of progress future generations will enjoy.
A million thanks to you, my Honorable Haribon,
For granting your time and sharing with us your wisdom
I shall now bid farewell! Until the next time we meet,
May the gods in sky and fairies on earth guide you. . . !
HARIBON
Many thanks to you also, noble Bagani Tolalang!
Proclaim the happy tidings to all corners of the realm!
I shall keep and take care of your words as weapons
Which I can in their appropriate time use and wield.
What noble human creature with noble ideals blest.
I’ll never forget the wisdom you’ve in me seeded.
Oh, I shall now prepare for the functions of my office—
I must always grasp the concrete situation of the Island.
First and foremost, an ocular survey of Lake Danaw.
Wait minute . . .I seem to notice some noise and stirrings
At the foreshore areas surrounding the legendary waters
Columns of dogs and snakes chanting and yelling. . ?
I shall silently observe their movements and activities
Which the Tres Sawahes whom I trust did not reveal.
What could be the consequences of all these exercises?
Oh well, eventually I’d know if they be good or bad. . .
[To be continued]
READ: Seed of dreamt peace: Si Haribon ug si Bakunawa (Part 1)
