Buwan man daw karon sa wikang Filipino. Nga nagkahulogang karon maoy usa ka talagsaong higayon nga dapat ang kasingkasing sa Filipino angay ng magapitik sama sa usa ka tinuod nga Filipino. Ug kon maghisgot kitag “wikang Filipino”, ang buot ipasabot niana pinulongang lumadnon… inahang dila… pinulongan nga namat-ag kahayag.
Ang wikang Filipino diay dili lang Tagalog, kondili tanang pinulongan nga ginalitok sa lainlaing dapit ug pulo sa kapupud-ang Pilipinhon. Ang Sinibuano o Binisaya o Sinugboanon usa na niana.
Pahinungdan ta ang atong inahang dila og mapagarbohong kasaulogan pinaagi sa pagpasunding sa mga hiyas niini dinha sa balakug awit. Dinha sa balak ug awit misanag ang labing matahom dagway sa matag pinulongan, kay sumala pa, ang paggamit sa lengguwahe dinha sa balak maoy pagpakita sa hinashasan o timgas nga mga pulong sa hunahuna ug pagbati.
Dakong garbo sa pinulongang Sugboanon ang mga lalang nga namugna sa dugay nangnanglabayng panahon. Kini mao ang balitaw nga milahutay tadlas sa kapid-ang katuigan. Niay usa balitaw nga akong gilalik aron paghimaya sa pinulongang Sugboanon ug pagpasigarbo sa kahamili ug kabililhon sa hiyas niini isip usa ka balak ug isip usa usab ka awit.
[It is said that this month is dedicated to the celebration of the wikang Filipino. Which could mean it is one rare season when the Filipino heart should beat like a true Filipino. The term wikang Filipino refers to the mother tongue, the language we used to which we were born when we uttered our first “uha”.
And talking of wikang Filipino, that includes all Philippine languages in all places and islands in the country. The Sinibuano, Binisaya or Sinugbuanon is one of them.
Let us render celebratory tribute to our mother tongue through a prideful exhibition of its virtues in poetry and songs. It is in poetry and songs the rare charm of a language manifests in the excellent use of its distinct idioms. The balitaw is one such literary genre which has journeyed through the ages and survived across the tyrannical terrain of our colonial experience. Its precious virtues are here shown to glorious verbal sculpture in the Cebuano tradition as both a song and as a poetic construct.]
SALOMA SA KALIWAT
Dungga ang huni sa kinabuhi sa kabukiran
Pinitik sa kasingkasing sa payag-payag
Batia ang huyop sa hangin gikan sa lasang
Halok sa ilang-ilang sa ngabil sa dagat
Dunggang hagawhaw sa mga dahon sa lawaan
Lumadnong pangandoy sa katigulangan
Batia ang hapuhap sa piyak sa kalanggaman
Nagbutyag gawasnong pagbati sa kaangayan
Dungga ang haganas sa bul-og sa sapa
Suliyaw sa damgo sa dughang timawa
Batia ang dahunog sa tubig sa busay
Awhag sa gitinguhang kalinawng tiunay
Sud-onga ang balod nga mihasmag sa baybayon
Nagbilig tanghaga sa lapyahan sa isipan
Batia ang lapdos sa hanging habagat
Sumbanan sa pakigbisog sa mga linupigan
Dungga ang awit sa nanglabayng panahon
Awit sa paglaban sa mithing halangdon
Dungga ang singgit sa katawhang tabunon
Gipakayab ang bandila sa kawsang madaugon
Dungga . . .Dungga . . .Dungga
Nagapitik . . .nagapitik . . . nagapitik
Ang kasingkasing sa kaliwat
English translation
HYMN OF THE RACE
Hear the hymn of life in the countryside
Throbbing heart of the poor man’s hut
Feel the wisp of wind from the forests
Kiss of the ilang-ilang on the sea’s lips
Hear the whisper of the leaves of the lawaan
Age-long dream of the Lumad forebears
Feel the soft touch of the birds’ trills
Proclaiming the desire for social justice
Hear the incessant rumblings of rivers
Chants screamed by our lowly fellowmen
Hear the roar of the cataracts on the hillsides
Demands for the long-dreamt just and lasting peace
Behold the seawaves ramming against the shore
Leaving riddles rippled on the breadth of sand
Feel the whiplashing winds of the habagat
Showing the ways of struggle for liberation
Hear the song of times long long past
Upholds the commitment for a noble cause
Hear the cry of the brown-skinned people
Who have dared unfurl the banner of victory.
Hear . . .hear . . .hear
Throbs. . .throbs . . .throbs
The heart of the brown race. . . .
