In order to render full worth and justice to the death of Kumander Parago, we stop at nothing to let the blossoming of creative expressions that rightfully celebrate his life and passion on the path of revolutionary struggle. Here is a versified outburst as tribute to the ideals and cause he died for –
Pasidungog-Dayeg kang Kumander Parago ug Ka Kyle,
Mga Bayani ug Martir sa Kawsa sa Katawhang Linupigan
Kumander Parago, usa ka buntag
sa imong banikanhong kinabuhi,
milusad ka gikan sa imong linghod
nga kabatan-on ngadto sa nataran
sa katilingbanong pakabana’g kahimatngon,
natingban sa mga ugdol ug lubyok ,
ulat ug samad sa bangis nga panahon.
ang nahikyad nga kahiagoman sa katawhan
ilawom sa gabon nga nagtaptap sa semi-kolonyal
ug semi-pyudal nga kahilunaan sa katilingban.
Ug sa walay pupanuko imong gisum-ok ang
hagip-ot ug liko-likong dalan sa pakigbisog,
ang imong mga mata inabagan sa dan-ag sa
panglantawng makinasudnon, imong mga tiil
tinultolan sa lig-on nga kapangakoan—maoy
miagakay sa imong pakigdait sa katawhan.
Imong giliot ang masiot nga kalasangan,
giubog ang mga sapa, ang kinanaas niini
nagdala’g mga tuwaw, mga mulo, mga agulo’g
mga tiyabaw sa mga dinaugdaog ug linupigan.
Ug ang mga pinitik sa imong kasingkasing
nahimong siyagit sa pag-alsa sa katawhan!
Gipasibaw mo ang imong walay pagkahunlak
nga kapangakoan ug panumpa alang sa kawsa
sa kaangayan, demokrasya ug katarungan!
Ug ang kalanggaman miambahan sa pag-awit
sa gugma’g pagbati dugay nang gilumloman
sa inampingan nga suok sa imong dughan:
Imong gihalad imong kinabuhi sa himagsikan!
Halangdong Kumander Parago, ang kaaghop
sa imong pulong ug pahiyom maoy mga pungpong
sa kamatuoran nga gihakop sa masa, ingog
bulak sa antuwanga, pulahong dilaab sa kalayo
nga misilab sa ilang pagbating makiyutawhanon—
gisapupo ang ilang katimawa ug kaalaot
ug gipakayab nga bandila sa pakigbisog!
Tadlas sa tibuok sangkad sa wanang sa ilang
kahimatngonan mikayab ang lintunganay
sa kawsang imong gipakamatyan—..
Mga pulong nga maoy dugokang kahulogan sa
Himagsikan pintok nga gipisi sa imong dila:
“Dili kini gubat tali sa military ug sa NPA
kundili pakigbisog kini sa masa sa katawhan
alang sa tiunay nga kausaban ug demokrasya!”
Mahal nga kauban, binating Kumander Parago!
Nanaha sa tumang kalunhaw ug nanalingsing
sa kadalisay ang pwersa sa masa sa kabanikanhan—
Silang maoy tiunay nga tigmugna og kasaysayan,
Silang maoy hinungdan ug gipahinungdan sa
kawsa sa nasudnong demokratikong himagsikan.
Mga kaigsuonan, mohilom kita sa makadiyot.
Pamatia, naay sagadsad sa mga tunob nga nagkaduol—
Mga tunob sa dili-maihap nga bagang duot sa katawhan.
Nagabaktas silang madasigon latas sa mga dalandalan
sa kabukiran. Ania sila! Sud-onga ilang bayhon!
Kapid-an ka libo sa mga molupyo sa kabanikanhan
Naghatod kang Kumander Parago ug ni Ka Kyle
nganhi sa atong handurawan! Kapid-an ka libong
mga bukton nagsapnay kanila sa labihang kalulot
ug pagpanga, gilaylay ang uylap sa ilang gugma
nga mihadla sa atong pangisip ug panumdoman!
Mga igsuon ! Mga kasama ug binating katawhan!
Tan-awa sila! Si Kumander Parago ug si Ka Kyle!
misanag sa ilang agtang ang mithi sa kaangayan!
Mibukhad sa ilang pahiyom ang dan-ag sa kaadlawon!
Mibathay sa ilang panagway ang panaad sa kabuntagon!
Sugaton ta sila ug hangpon ang naggilak-gilak nga
sanglitanan sa ilang pagkahiagom: “Bug-at pa
sa nagbuntaog nga kabungtoran sa Apo Sandawa
ug Matutum ang kahulogan sa ilang kamatayon.”
Dili gayod makalimtan ang panig-ingnan
nga ingog nanganawkanaw nga monyumento
sa wanang sa atong kasingkasing ug kalag.
Ang sulog sa gugma’g pakighiusa nga gipasunding
sa katawhan naghaguros daw dakong bul-og sa baha
gikan sa kabanikanhan, misanap sa kapatagan, ug
miluon sa pakig-unong sa mga molupyo sa dakbayan
nga midahunog murag mga balod sa habagat.
Mga binating kaigsuonan, paminawa—ang haganas
sa dugong nanagayday sa kaugatan ni Kumander Parago
naghuni sa balak ni Gat Andres Bonifacio — ang Pag-ibig
sa Tinubuang Lupa. . . nga mihagting sa matag kwerdas sa
kasingkasing sa mga Pilipinhong tim-os nga nagmahal sa
yutang natawhan. . .Tugoting kantahon ko ang pipila
ka estropa sa maong awit. . .
[ang awit]
Ipasibaw ta ang atong pasidungog ug pagdayeg!
Isinggit ta ang atong way kinutobang paghimaya
sa mithi sa pakigbisog nga giulaag dugo ug luha!
Mobisibis sa atong kapangakoan ang ilang anglitanan,
Molipang ug mamungag mga akto sa pagpakasakit,
Mobukhad isip mga gihay sa panumpa sa’tong mga ngabil:
Iasdang ang kawsang gilabanan ni Kumander Parago!
Iasdang sa way kaping pagukon-ukon ug pagmakuli
ang baruganang gibugtian sa iyang bililhong kinabuhi!
Iasdang ang puwersa sa katawhang nakigbisog!
Mabuhi ang nasudnong demokratikong himagsikan!
____
Below is the English version:
All Honor and Praise to Kumander Parago and Ka Kyle,
Heroes and Martyrs of the Oppressed People’s Cause
Kumander Parago, one morning
of your rustic life in the country,
you stepped down from the realm
of your carefree childhood innocence
to the rough and tumble terrain of
social awareness and concerns, replete
with fresh scars and wounds of cruel times.
And by your willing heart did your hawk’s eye
explore the hapless plight of the masses arrayed
beneath the mists that cover the semi-feudal,
semi-colonial conditions of Philippine society.
Without reservations you rushed into the
twists and turns of the narrow road of struggle,
your eyes illumined by nationalist standpoint,
your feet guided by a firm commitment—your
constant beacon as you communed with the masses
of the people. You trekked on steep mountain trails
and on dense jungle’s labyrinthine pathways,
ford rivers and streams whose rippling noise
echoed the sighs, agonizing murmurs and
and cries of the exploited and the oppressed.
And the sound of your heartthrobs turned
into crying calls for people’s resistance!
You brandished high your undying commitment
and pledge to the advance of the cause of
freedom, democracy and social justice!
And the birds chorused the songs of love
and aspirations long nestled in the innermost
space of your heart. And you offered your
life in total devotion to the revolution!
Honorable Kumander Parago, the soft
in your voice and smiling countenance
are truths embraced by the masses like
bouquets of gumamelas, its raging flames
of red enkindled their patriotic sentiments—
O how they jelled their miseries into a fighting
force and brandished it as an emblem of struggle!
Across the entire stretch of their subjective realms
flutters the very essence of the cause you died for—
Words that encapsulate the fundamental import of the
Revolution are succinctly twined by your tongue:
“This is not a war between the military and
the NPA but a struggle of the masses for
genuine Change and democracy!”
My dear comrade, beloved Kumander Parago!
the fighting force of the people in the countryside
has spread and branched out in all its pure vigor
and freshness—they are the real makers of history;
they are the motive force and beneficiaries
of the national democratic revolution.
Brothers and sisters, let’s keep silent for a moment.
Let’s hearken to the sound of approaching footfalls —
footfalls of the teeming masses of the people
in their trek along the mountain trails and forest
pathways. Here they are! Behold their marching
columns! Thousands of the countryside masses
escorting Kumander Parago and Ka Kyle in their
journey across the landscape of our imagination!
Several thousand arms carry them in unspeakable
tenderness, singing the rhythm of their love to dwell
eternal in our minds and undying remembrances!
Brothers and sisters! My dear comrades and friends!
Look at them! Kumander Parago and Kasamang Kyle!
The ideal of social justice gleams on their foreheads!
The glow of dawn blossoms on their smiles!
The promise of morning shines on their faces.
Let us meet them and welcome the golden
message in their mishap: “The worth of
their death is weightier than the high mountains
of Apo Sandawa and Matutum.” Their example
will always be dearly remembered— shining monuments
of greatness in the realms of our hearts and souls.
The force of love and solidarity manifested
by the people roars like the flood’s headwaters
from the highlands, sweeps across the lowlands,
merges with the show of sympathy of city residents
that resound like habagat waves of the sea!
My dear brothers and sisters, my dear comrades!
Hearken to the rippling sound of the bloodstream in the
arteries and veins of Kumander Parago! How it echoes
the music of the poetic outburst of Gat Andres Bonifacio
in his Pag-ibig saTinubuang Lupa . . . that plucks the
heartstrings of everyone who truly loves his native land .
Please allow me to sing an excerpt of the song. . .
[the song]
Let us resound our memorial of honor and praise!
Let us sing out loud our paeans to the glory of
the emblem of struggle soaked in blood and tears,
dripping to sprinkle our commitment to manifest
in acts and deeds of sacrifice, to blossom to fullness
as petals of oath on our lips:
Advance the ideals of Kumander Parago!
Advance without reservation the cause for which
he gave up his precious life with absolute selflessness!
Advance the fighting force of the masses of the people!
Long live the National Democratic Revolution!
_____
don pagusara
9 july 2015
