Damgong Kalinaw nga Gitampalas (Ang katapusan)
Wala nay makababag sa kagustuhan sa imperyong gahom
Gipunting na tanang laraw sa Halasnong Junta ug ni Haribon
Kun unsaon makahig tanang benepisyo para sa mga hakog
Bahalag malubong sa kalapokan tanang gagmayng hayop.
Kalasikas sa lainlaing dapit sa Kapupud-an nagakasubsob:
Mga suok-suok sa Mindasilang kanunayng nagyagubyob,
Nagkadaiyang kisaw ug yagaw, lainlaing matang sa tunog
Mipasunding nga madasigon ug nakapukaw sa nahikatulog.
Ang kalanggaman naglupadlupad sa talagsaong kalagsik,
Gikutaw sa ilang mga pako ang hangin nga namisik-pisik
Sa dalunggan sa mga gagmitoyng sa yuta nanagkamang,
Nakaaghat sa mga ulod, wati ug labod pagpanguyamang.
Ang mga gagmayng kukhan sa mga balas nagpangawras,
Giduyogag ungad-ungad sa bonbon sa mga baboy-ihalas;
Ang mga binaw, mga milo, ug ubang mga tulin managan
Nagbahis-bahis liot sa mga punoa’g gamot sa kakahoyan.
Taliwala niining tanang kasikas ug kalihokan, si Haribon
Nagpasundayag lang gihapon sa iyang paka-aron-ingnon—
Konohay wala siya mabalaka sa mga dautang tilimad-on,
Iyang sungo padayo’g pahungawg mga pulong salawayon.
Natakdan hinoon sinaligan niyang magsisibyang si Abukay
Sa salawayong kagaw sa iyang pagpahungawg mga pagsaway
Sa taga-Uropa nga kono way laing buhat kundili mag-“i…t”,
Nga nakapasuko’g nakapayam-id sa mga molupyong mabuot.
Sa laing bahin, si Sawahe Uno’ng naglukdog koronang heneral
Hambog ug mapagarbohon kaayong mipasiatab pagdeklarar:
“Hingpit nang mihilom ang mga Gangis nga banhang naghamok!
Linaw na ang kalasangan sa Pantaron sa matag siot ug suok!”
Apan taliwala sa gipasiatab sa Sawaheng sinaligan ni Bakunawa,
Ang kasingkasing sa mga linalang nanagtambol sa kaalingasa!
Hilom ilang sungo’g ngabil, apan ang mga kalag nanagtiyabaw
Sa kaligutgot nga nahisugamak sa mahasiong sungog ug tiaw!
Usa ka panahon nga gilandongag bagang panganod ang Pantaron.
Wa nay matilok nga paglaom sa dahom nga bakwion pa ni Haribon
Iyang salawayong pulong nga nagpasad sa wanang sa ilang kalag
Nga nagpaamgo nila nga bangungot diay ang ilang gikahibalag . . .
Dili mabulokong damgo nga sa pagmata nila usa ka buntag
Mosugat nila bulawanong silaw sa malingkawasnong dan-ag.
Gilamat sila sa tam-isong saad ug pasalig sa haring Langgam.
Karon gihamoyhamoyan nila ang kapait sa duga sa tagam.
Sa mga panagtigom sa mga Sawahe, mga iro, halas ug tanga
Kanunay si Haribon nga tupad sa Tulo ka Sawahe — nagkatawa!
Ang tibuok kahayopang Pantaron sa iyang kantalita gisungog,
Gisagpa sa iyang talidhayng naggumikan sa gahom buringog.
Usa niana ka mamingawong takna sa buwang ting-Amignon,
Nagtigom ang mga pak-ang artistang si Antulihaw ug Alimukon,
Uban sa bantugang mang-aawit nga si langgam Punay ug Siloy.
Dihadiha namugna mga awit sa protesta, mulo ug dangoyngoy—
QUARTET
“Hain nang mga saad nga reporma?
Hain nang tiunay nga kausaban?
Ngano ka man intawong nagpailawom
Sa militaristang diwa nga halasnon?
Asa mo man diay ipaanod ug idagsa
Ang bangkang Mindasilang tang pinangga?
Ngadto ba diay sa mapintas nga baybayon
Ni Bakunawang uwagon ug mapahimuslon?
Mi-solo sa nanoyng falsetto ang mabihago’g balhibong Antulihaw,
“Wala na! Di na mabati ang imong
Gigaray nga balitaw sa kalinaw!”,
Nga gidasnan sa pagmahayg dangoyngoy sa alto nga si Alimukon:
“Ayayayay! Gitampalas mo gayod
balaang mithi sa damgong bililhon!”
Gisundag quartet nilang Antulihaw, Alimukon, Punay ug Siloy.
Gitapos ang awit sa mga militanteng sa finale ang sonanoy—
“Hawiran ta kanunay ang mithing
Malingkawasnon sa atong kaliwat!
Maoy bugtong sulo maga-iwag kanato
Sa dalan ngadto sa tiunayng kagawasan!”
Gihugopan sa kahinangop sa tibuok katilingbang hayopanon
Ang mahinuklogong pasundayag sa mga artistang gawasnon.
Ug nag-ambahan sa Koro ang kahayopan— ilang gibayaw
Ang tulukibong bul-og sa ilang balatian sa hinugpong sibaw:
Batokan ang laraw nga yawan-on
sa Tres Sawahes ug ni Haribon!
Dugmokon ang alyansang salawayon
sa mga iro, mga halas, ug iskorpiyon!
Ibutyag ug suklan ang interbensyonista
ug militaristang katuyoan ug tinguha
Sa tampalasa’g mapahimuslong gahom
sa Kasadpanhong imperyo ni Bakunawa!
Dili na kapugngan ang bul-og sa pakigbisog sa kadaghanan.
Dili na mabangbang ang midaluyong nga balod sa kaamgohan
Nga mihasmag sa lapyahan sa isipa’g balatian sa mga sinaphig.
Gisanapan mga luna sa kahimatngon sa diwang sukli sa panglupig!
Mapaabuton ang tanan sa paggitib sa banagbanag sa pagbangon.
Modumili man ang mga bathala’g diwata sa kalasangang Pantaron,
Modangat ang pagbuhagay sa bulawanong kahayag sa Sidlakan!
Ug samala pa sa awit: Moabot ang gisaad nga Bag-ong Ugma.
English version:
Peace Dream Trampled Upon (Finale)
Nothing can stop now the selfish ambitions of the imperial power
Which the Reptilian Junta and Haribon are loyally implementing—
The most effective way to reap the land’s blessings for the Greedy,
Even if the little creatures be consigned to sink deep in the mud.
Stirrings in various places in the Archipelago grow frequent:
In most every nook and crevice of Mindasilang they manifest
As varying sounds of grumbling waters in a crescendo fashion
That aims to prick the timid and rouse those asleep in unconcern.
The Avian population display their rare agitation by their random
Winging here and about in the celestial realms, shaking the air
Into ripples that splash on the ears of the small crawling creatures,
The worms, centipedes and millipedes, like pilgrims in procession.
The beasts wearing sharp claws busy themselves scratching ground
Surfaces, in a race with wild hogs plowing the sandy soil with their
Snouts on the forest floor, whilst the nimble-footed rabbits, cats and
Deers are dashing to and fro around trunks and roots of the trees.
In face of all these seemingly unorganized movements and activities,
Haribon, in his usual uncanny ways, demonstrates pretense of being
Unnerved by the ominous signs of the times, and continues to singingly
Spurt out his beak uncouth words and phrases in his public utterances.
Such virus of the disease as being exhibited by the Avian king has infected
His trusted media prince Abucay who, exuding cavalier trait, described
The Europian avian population as nothing doing but making “f. . .k”;
And has angered foreign and local animatizens to justly condemn him.
On the other hand, Sawahe Uno, crowned with the title of a general,
Vociferously brags and makes big capital about his declaration that:
“The rebellion of the terrorist Gangis has been completely subdued.
The Pantaron forestland is now peaceful in all its nooks and corners!”
But amidst all the trumpet-bragging of Bakunawa’s trusted Sawahe,
The hearts of all the animal creatures are drumbeating ever noisily!
Their beaks are mute, their lips closed, but their souls are screaming
With outrage and unspeakable anger for the tragic fate of their lifeworld!
For one entire season the Pantaron lies overshadowed by thick clouds,
The forest animatizens can never scrimp on a flicker of hope that Haribon
Can still take back the despicable words strewn in the realm of their souls,
But have awakened them to realize they’re engaged with a nightmare,
And not a dream-plot to wake unto someday, on an early morning,
And engage their eyes with the splendor of a showering golden sunshine.
Ah, they have been entranced by the sugared pledges of the King Bird !
Now their hearts sigh with regrets, licking the bitter juice of self-reproach.
In command gatherings of the Tres Sawahes, dogs, snakes and scorpions,
Haribon is always seated beside the Tres Sawahes, laughing extravagantly!
As though in a malicious teasing mood for the animal citizenry to graciously
Behold — stinging their sensibilities with the sheer virulence of its irony!
One desolate day within the cool months of the Amihan season, a rare
Gathering of celebrity Avian artists – Antulihaw and Alimokon, together
With Punay and Siloy — turned into a spontaneous political protest concert
Which resulted to the airing of grievances and calls for redress, in songs—
QUARTET
Where have all the promises gone?
After one year passing?
Where have all the true reforms gone?
Gone to the dogs.
Where has “Change is Coming” gone
Gone to ashes all of them !
When will we ever learn?
When will we ever learn.
Why have you allowed the three?
In your cabinet?
Who are now running the show?
Is it not the Bakunawa?
Where is our society going now?
We’re going to kill most everyone.
When will we ever arise?
When will we ever arise.
And in a charming falsetto tone Antulihaw melodized a solo,
No more! No more do we hear
The rhymed balitaw of peace!
Which was soon rejoined by Alimukon in reproachful strain –
Ayaayay! You have trampled upon
The sacredness of the prized dream!
Then comes the quartet of Antulihaw, Alimukon, Punay and Siloy
They wrapped up the song with a finale of militant rhythmic scores –
We should constantly hold the
Liberative ideal of our race!
The sole torch that will light
The path to genuine democracy!
The entire society of the animal citizenry wholeheartedly applauded
The thematic piece of the concert and hailed the four freedombirds.
The message stitched into their songs pierced everyone’s heart and soul.
In one daring act they consecrated their feelings in a resounding Cry —
Let us oppose the evil schemes
Of the Tres Sawahes and Haribon!
Let us crush the vicious alliance
Of the dogs, the snakes and scorpions!
Expose and resist the interventionist
And militarist interests and designs
Of the vile and exploitative power
Of the western empire of Bakunawa!
Nothing can bar the onrushing tide of struggle of the majority.
Nothing can block the tsunami waves of counter-consciousness
That constantly ram into the minds and hearts of the marginalized,
Swamp all the spaces of consciousness with the ideal of liberation!
Everyone now awaits with high expectations the crack of dawn arising.
Might the gods forbear and the fairies of Pantaron forests try to restrain.
The hour shall come when the Eastern sky bursts forth with its splendor!
And as in the old song — A new tomorrow as promised shall come.
(davaotoday.com)
READ: Part 1, Part 2, Part 3, Part 4, Part 5, Part 6, Part 7, Part 8, Part 9, Part 10
